Ẩn mình trên đồi thông thơ mộng của Đà Lạt, Dinh 1 không chỉ là một công trình kiến trúc độc đáo, mà còn là chứng nhân sống động của nhiều giai đoạn lịch sử quan trọng. Còn được biết đến với tên gọi Dinh Bảo Đại, đây là một trong ba dinh thự của vị vua cuối cùng triều Nguyễn tại Đà Lạt. Công trình này không chỉ mang giá trị kiến trúc nổi bật với phong cách Pháp cổ điển, mà còn gắn liền với cuộc đời và sự nghiệp của vua Bảo Đại. Ngày nay, Dinh 1 Đà Lạt đã trở thành một điểm đến không thể bỏ qua, thu hút du khách bởi vẻ đẹp hoài cổ, không gian yên bình và những câu chuyện hấp dẫn về một thời kỳ vàng son trong lịch sử Việt Nam. Cùng Công ty Nguyên Phú khám phá lịch sử và kiến trúc đặc biệt của Dinh 1!

1. Lịch sử hình thành và phát triển

Lịch sử của Dinh 1 là một câu chuyện đầy biến động, phản ánh sự thay đổi của thời cuộc qua nhiều giai đoạn, từ một biệt thự tư nhân cho đến một biểu tượng quyền lực của triều đại cuối cùng.

Giai đoạn đầu: Biệt thự của triệu phú (Khoảng năm 1940)

Tiền thân của Dinh 1 là một biệt thự tư nhân được xây dựng vào khoảng năm 1940 bởi một triệu phú người Pháp có tên là Robert Clément Bourgery. Với vẻ đẹp lãng mạn của Đà Lạt sương mù, ông đã chọn nơi đây để xây dựng một dinh thự nghỉ dưỡng và sinh hoạt cho gia đình mình.

Giai đoạn vua Bảo Đại sử dụng (1949 – 1954)

Đến tháng 8-1949, biệt thự này đã được vua Bảo Đại mua lại bằng 500.000 tiền Đông Dương để phục vụ cho công việc của ông khi giữ chức Quốc trưởng Quốc gia Việt Nam. Dinh 1 được vua Bảo Đại biến thành “Tống Hành Dinh”, là nơi làm việc và tiếp đón các phái đoàn quan trọng, đồng thời nơi làm việc cho các quan chức. Vua Bảo Đại đã sử dụng nơi đây cho đến năm 1954.

Giai đoạn sau thời Bảo Đại (1956 – 1975)

Sau khi vua Bảo Đại rời khỏi Việt Nam, Dinh 1 Đà Lạt được chính quyền Ngô Đình Diệm tiếp quản và sử dụng làm nơi nghỉ riêng cho Tổng thống từ năm 1956. Sau đó, dinh thự vẫn tiếp tục là nơi nghỉ dưỡng dành cho các nguyên thủ quốc gia của chế độ cũ cho đến năm 1975.

Giai đoạn sau 1975 và hiện tại

Sau năm 1975, Dinh 1 được đưa vào sử dụng với nhiều mục đích khác nhau, dẫn đến tình trạng xuống cấp trầm trọng và có thời gian gần như bị “bỏ hoang”.

Vào cuối năm 2014, Dinh 1 được giao cho Công ty Cổ phần Hoàn Cầu Đà Lạt để thực hiện dự án King Palace. Sau quá trình trùng tu, dinh thự chính thức mở cửa đón khách trở lại vào ngày 19/9/2015, trở thành một trong những điểm du lịch thu hút. Tuy nhiên, theo thông tin gần đây, Dinh 1 Đà Lạt đã đóng cửa vào ngày 26/4/2024.

Dinh 1 Đà Lạt, với giá trị kiến trúc độc đáo, là một minh chứng rõ nét cho ảnh hưởng của kiến trúc Pháp tại Đà Lạt. Để tìm hiểu thêm, bài viết Những công trình kiến trúc Pháp ở Đà Lạt sẽ tiếp tục giới thiệu những công trình nổi bật khác, như Nhà thờ Con Gà, Chợ Đà Lạt.

2. Đặc điểm kiến trúc

Dinh 1 không chỉ là một công trình kiến trúc đơn thuần mà còn là một quần thể hoàn chỉnh, thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc tân cổ điển châu Âu và cảnh quan thiên nhiên đặc trưng của Đà Lạt.

Bố cục tổng thể và ngoại cảnh

Dinh 1 nằm trên một ngọn đồi thơ mộng có độ cao 1.550m, cách trung tâm Đà Lạt khoảng 4km về phía Đông Nam. Toàn bộ khuôn viên rộng hơn 60 hecta, bao gồm nhiều công trình phụ trợ.

Lối đi vào dinh dài gần 500m, được lát đá và hai bên là hàng cây tràm thân trắng trăm tuổi. Cuối đường là một vườn hoa hình oval, tạo điểm nhấn trước khi đến sảnh chính. Quanh khu biệt thự là hệ thống sân vườn, vườn ngự uyển, vòi phun nước và một bãi đáp trực thăng,… tạo nên một quần thể sang trọng và khép kín.

Tòa nhà chính

Được thiết kế bởi người Pháp theo phong cách tân cổ điển châu Âu, Dinh 1 nổi bật với các chi tiết cổ điển nhưng có sự cách tân. Nét đặc trưng là sự phân chia tỷ lệ không gian hợp lý và các phòng đều có lối thông nhau.

Tòa nhà rộng hơn 810 m², gồm 1 tầng hầm, tầng trệt và 1 tầng lầu với tổng cộng 12 phòng lớn nhỏ. Công trình được xây dựng kiên cố bằng gạch và đá chẻ ở phần dưới, thể hiện sự vững chãi. Mang đậm kiến trúc Pháp với mái ngói đỏ dốc, cửa áp mái và ống khói đặc trưng. Cửa chính có dạng vòm cung nhưng được tích hợp mái đá bằng ngang, tạo nên điểm nhấn cách tân.

Bố trí nội thất

Tầng trệt là khu vực tiếp khách và làm việc. Sảnh chính dùng để đón tiếp, hai bên là hai phòng khách. Phía sau là các phòng chức năng như phòng văn thư, phòng chuyển tiếp, vệ sinh và bếp. Các phòng đều sử dụng tông màu chủ đạo là vàng và đỏ, thể hiện sức mạnh của Hoàng gia. Cửa, cầu thang, sàn nhà đều được làm bằng gỗ nhập từ Thái Lan.

Tầng lầu là nơi nghỉ ngơi và diễn ra các cuộc họp quan trọng. Phòng Nội Các tại đây là nơi Quốc trưởng Bảo Đại tổ chức các cuộc họp từ 1949-1954 và sau này dưới thời Việt Nam Cộng Hòa, cũng diễn ra các cuộc họp bàn về chiến sự.

Hệ thống hầm bí mật

Đây là một trong những điểm đặc biệt nhất của Dinh 1. Hệ thống hầm ngầm được người Nhật đào từ trước khi đảo chính Pháp.

Một đường hầm dài gần 4km dẫn từ phòng ngủ của vua Bảo Đại ra bãi đáp trực thăng phía sau lưng đồi. Một nhánh của hệ thống đường hầm bí mật được đào xuyên qua nhiều quả đồi để ăn thông đến tận biệt điện số 2 (Dinh toàn quyền Đông Dương) và rẽ vào một số biệt thự trên đường Paul Doumer (nay là Trần Hưng Đạo). Độ cao trung bình của đường hầm trên toàn tuyến khoảng gần 2 m, rộng hơn 1 m; tuy nhiên cũng có một số đoạn tương đối thấp nên phải đi khom; những nơi có ngã ba thường được mở rộng hơn, đủ chỗ cho 5 – 6 người trú ẩn.

Năm 1955, sau khi phế truất Bảo Đại và lên làm tổng thống, Ngô Đình Diệm sau này đã cho gia cố đường hầm bằng bê tông và xây dựng một lối thoát hiểm bí mật. Cửa hầm được ngụy trang bằng một giá sách, chỉ cần dịch chuyển nhẹ giá sách là có thể lách người qua cửa để xuống đường hầm kiên cố. Trong hầm bí mật có bố trí phòng riêng của tổng thống, phòng bảo vệ và phòng điện đài cơ yếu…

Vượt qua bao biến động của thời cuộc, Dinh 1 Đà Lạt vẫn đứng đó, như một dấu gạch nối giữa quá khứ và hiện tại. Mỗi chi tiết kiến trúc Pháp tân cổ điển, mỗi thảm cỏ xanh mướt và mỗi góc khuất trong đường hầm bí mật đều kể lại một câu chuyện đầy hấp dẫn về một thời đại đã qua. Dinh 1 không chỉ là một công trình để chiêm ngưỡng, mà còn là một không gian để cảm nhận, để hiểu thêm về lịch sử và văn hóa của dân tộc.